Bà Dương Thị Hà: Người góp phần gìn giữ điệu then

Để gìn giữ và phát huy di sản văn hóa dân tộc Tày, xóm Mỏ Gà, xã Phú Thượng, huyện Võ Nhai, tỉnh Thái Nguyên đã xây dựng điểm du lịch cộng đồng. Tại đây, ngoài các hoạt động trải nghiệm còn có những buổi hát than, đàn tính trên nhà sàn của Câu lạc bộ hát Then – đàn Tính Mỏ Gà. Người có công thành lập Câu lạc bộ, tập hợp và duy trì, phát triển các thành viên là bà Dương Thị Hà.

Sinh ra và lớn lên tại vùng đất Mỏ Gà, nơi có cảnh quan thiên nhiên đẹp với số đông người dân tộc Tày, ngay từ thuở bé bà Dương Thị Hà đã được nghe các bà các cô hát then, lượn cọi… Những người phụ nữ cất tiếng hát khi đi làm đồng, làm nương. Nỗi nhọc nhằn, vất vả cũng vì thế mà vơi đi rất nhiều. Những điệu then, lượn cọi bay bổng, mượt mà đã ngấm dần vào máu thịt của bà Hà. Nhưng rồi thời gian dần trôi, khi bà Hà lớn lên thì không còn thấy những điệu hát then, hát lượn được những người phụ nữ cất lên khi lao động nữa. Đến tuổi xế chiều, bà Hà càng nhớ điệu then và mong muốn khôi phục, gìn giữ truyền thống văn hóa quý báu của cha ông.

Mong muốn của bà Hà trở thành hiện thực khi năm 2021, tỉnh Thái Nguyên, huyện Võ Nhai quyết định xây dựng xóm Mỏ Gà thành điểm du lịch cộng đồng. Theo đó, lãnh đạo các phòng ban trong huyện mong muốn, khuyến khích địa phương thành lập câu lạc bộ hát Then để bảo tồn vốn văn hóa và phục vụ du lịch. Ngay khi có chủ trương, bà Hà đã tiên phong trong việc xúc tiến thành lập Câu lạc bộ hát then. Bà đã đi đến từng nhà các bà các cô trước đây từng hát và những người còn luyến nhớ tiếng hát truyền thống của cha ông, muốn bào tồn và gìn giữ điệu hát then, đàn tính để thành lập câu lạc bộ. Nhờ công sức của bà Hà, câu lạc bộ hát then đàn tính xóm Mỏ Gà đã ra đời do bà Hà làm chủ nhiệm.

Sau khi thành lập Câu lạc bộ, với tư cách là người đứng đầu, bà Hà đã cùng ban chủ nhiệm liên hệ với các giảng viên, nghệ sĩ, nghệ nhân thuộc Trung tâm Văn hóa Nghệ thuật tỉnh Thái Nguyên mở các lớp giảng dạy về hát then, đàn tính. Các thành viên trong Câu lạc bộ được học, tập luyện và biểu diễn một số điệu then cổ. Nhờ những lớp học này, nhiều người chưa từng biết đến các điệu then, chưa từng một lần chạm tay vào cây đàn tính đã trở nên thuần thục trong từng điệu hát, tiếng đàn.

Từ khi thành lập đến nay, Câu lạc bộ đã tập hợp được những người yêu hát then, đàn tính tại xóm Mỏ Gà. Hiện tại, Câu lạc bộ thu hút số thành viên là 18 nữ người dân tộc Tày với độ tuổi từ ngoài 30 đến 70 tuổi. Các thành viên rất nhiệt huyết với việc bào tồn và phát triển làn điệu then – đàn tính của cha ông. Trong các sự kiện, hoạt động văn hóa, du lịch của địa phương, Câu lạc bộ thường xuyên đem lời then đến phục vụ. Nhờ vậy, các làn điệu then được lan tỏa trong cộng đồng, góp phần giữ gìn, phát huy giá trị văn hóa truyền thống.

Giờ đây, những điệu then, tiếng đàn tính lại vang lên khắp xóm Mỏ Gà, không chỉ để phục vụ du khách mà còn khôi phục lại bản sắc văn hóa của dân tộc, không để những giá trị quý báu của cha ông bị mai một. Có được điều đó, ngoài sự quan tâm của các cấp, các ngành địa phương, có sự đóng góp không nhỏ của những người phụ nữ như bà Dương Thị Hà. Nỗi lòng đau đáu với di sản của cha ông, nhiệt huyết với việc bảo tồn và phát huy văn hóa truyền thống của bà Hà đã góp phần vốn văn hóa, đưa những điệu then, tiếng đàn tính vang mãi đến mai sau.

Dương Diệp