Cụ Dương Mạc Thạch – Người Chính trị viên đầu tiên của quân đội nhân dân Việt Nam

     Trong tiến trình lịch sử của dân tộc, Họ Dương Việt Nam luôn đồng hành cùng trăm họ trong sự nghiệp dựng nước, giữ nước xây dựng và bảo vệ tổ quốc. Từ xa xưa khi lập nước, dưới các triều đại phong kiến Họ Dương Việt Nam đã có nhiều nhân vật lịch sử, nhiều danh thần, danh tướng hiền tài tuấn kiệt được ghi chép trong sử sách lưu truyền từ đời này qua đời khác trong lịch sử dân tộc.

     Thời đại ngày nay, phát huy truyền thống hào hùng, tốt đẹp của các bậc tiền nhân Dòng tộc trong sự nghiệp cách mạng, kháng chiến kiến quốc và xây dựng chủ nghĩa xã hội lại xuất hiện nhiều người Họ Dương tiêu biểu rất xứng đáng được ghi danh, lưu truyền cho các thế hệ người Họ Dương noi gương học tập.

     Nhân dịp chào mừng kỷ niệm 74 năm ngày thành lập quân đội nhân dân Việt Nam 22/12/1944 – 22/12/2018. Tôi xin trân trọng nêu một tấm gương người Họ Dương tiêu biểu xứng đáng được ghi danh lưu truyền cho thế hệ mai sau đó là cụ: Dương Mạc Thạch – Người Chính trị viên đầu tiên của quân đội nhân dân Việt Nam.

     Cụ Dương Mạc Thạch còn có tên là: Dương Xích Thắng, Dương Mạc Cam. Là người dân tộc Tày quê ở khu Nam Sơn nay là xã Minh Tân, huyện Nguyên Bình, tỉnh Cao Bằng. Tham gia cách mạng từ năm 1934, cùng năm này cụ được kết nạp vào Đảng cộng sản Đông Dương, cụ là Đảng viên đầu tiên của huyện Nguyên Bình, tỉnh Cao Bằng và được cử làm Bí thư chi bộ liên tục từ năm 1936 đến năm 1944. Sinh ra trong gia đình có truyền thống cách mạng, cụ cố thân sinh và người em gái của cụ đều tham gia hoạt động cách mạng bí mật từ năm 1940.

Cụ Dương Mạc Thạch (1915 – 1979)

     Xã Minh Tân, huyện Nguyên Bình giáp huyện Hòa An – là nơi có phong trào cách mạng sớm nhất tỉnh Cao Bằng. Năm 1941, Trung ương Đảng đã chọn hang núi sau nhà cụ làm nơi huấn luyện lý luận cách mạng (sau này được đổi tên là hang Lê Nin).

     Cụ cùng các ông: Phạm Văn Đồng, Võ Nguyên Giáp, Lê Quảng Ba, Phùng Chí Kiên, Hoàng Văn Thụ học tập và hội họp tại nhà ông và hang Lê Nin. Năm 1941, cụ là người được giao nhiệm vụ tìm chọn bố trí chỗ ở và làm việc của Bác Hồ tại Cao Bằng. Bác Hồ đã nhiều lần đến thăm nhà cụ và trực tiếp giao nhiệm vụ cùng với ông Võ Nguyên Giáp thành lập đội Việt Nam tuyên truyền giải phóng quân, là một trong 34 chiến sĩ của đội và trực tiếp là chính trị viên của đội.

     Tháng 4/1945, cụ đã chỉ huy các xã Thanh Vân, Mai Lập, Minh Tâm nổi dậy cướp chính quyền, rồi thành lập chính quyền cách mạng tại các xã này. Sau đó cụ chỉ huy đội Việt Nam tuyên truyền giải phóng quân đánh các đồn: Phay Khắt, Nà Ngần và Đồng Mu giành thắng lợi – Chiến công đầu tiên có ý nghĩa lịch sử to lớn của đội Việt Nam tuyên truyền giải phóng quân – Tiền thân của quân đội nhân dân Việt Nam. Sau chiến thắng lịch sử này cụ lại được Bác Hồ giao nhiệm vụ trực tiếp chỉ huy một phân đội phát triển lực lượng xuống Bắc Kạn nhằm mở đường cho cách mạng về xuôi.

Ngày 24/1/2016, đoàn Hội đồng Họ Dương Việt Nam đã tới thăm và thắp hương tại mộ cụ Dương Mạc Thạch

     Sau cách mạng tháng 8/1945, cụ được chỉ định làm Chủ tịch ủy ban kháng chiến tỉnh Bắc Kạn cho đến năm 1950. Đồng thời, cụ còn kiêm chức đặc phái viên bộ tổng tư lệnh tại các tỉnh miền núi, đã góp phần ổn định tình hình an ninh chính trị ở các tỉnh miền núi phía Bắc. Từ năm 1951, cụ được Trung ương điều làm Chủ tịch ủy ban hành chính kháng chiến tỉnh Hà Giang và tham gia liên khu ủy khu tự trị Việt Bắc. Đến năm 1978, cụ được nghỉ hưu. Năm 1979, cụ qua đời, hưởng thọ 64 tuổi, trong thời gian tham gia hoạt động cách mạng cụ đã được Đảng và nhà nước tặng thưởng nhiều huân huy chương cao quý.

     Người vợ của cụ cũng tham gia hoạt động cách mạng trước năm 1945, sau đó nhiều năm làm việc tại Tỉnh uỷ, UBND tỉnh Bắc Kạn và Hà Giang. Cụ có người con trai đầu là ông Dương Mạc Thăng nguyên là Ủy Viên Trung ương đảng, Bí thư Tỉnh ủy Cao Bằng, Trưởng đoàn Đại biểu quốc hội tỉnh Cao Bằng.

     Là một gia đình cách mạng nên các con, cháu của cụ noi theo tấm gương của ông cha đều đã trưởng thành, một số người đã là cán bộ chủ chốt của tỉnh Cao Bằng trong giai đoạn hiện nay.

Ths. Dương Đức Quảng

Phó ban Nghiên cứu lịch sử Hội đồng Họ Dương Việt Nam