Trước thềm năm mới – 2020: Về thắp hương Đền Thánh Đuổm

Ghi chép của Dương Thanh Biểu

Ngồi trên xe lên Thái Nguyên, anh Dương Ngọc Lương, Phó Chủ tịch HĐHDVN cho biết: Đã điện hẹn bác Dương Vương Thử, Chủ tịch HĐHD tỉnh Thái Nguyên, khoảng 9 giờ, tất cả có mặt tại Đền thờ Dương Tự Minh để thắp hương. Khi chúng tôi đến Đền Đuổm thì mọi người đang chờ sẵn. Ngoài bác Dương Vương Thử còn có bà Nguyễn Thúy Hằng – Phó Chủ tịch UBND huyện Phú Lương, ông Nguyễn Thế Hiệp – Trưởng Ban Quản lý quần thể Di tích đền Đuổm và ông Dương Ngọc Huân, Phó Chủ tịch TT HĐHD tỉnh Thái Nguyên.

Trời Thái Nguyên sáng nay một màu xám xịt với những cơn gió mùa Đông Bắc lạnh lẽo thi nhau thổi về. Nhiều người khi nói đến mùa đông thường có quan niệm là mùa của rét mướt, hưu quạnh và bâng khuâng những nỗi buồn. Nhưng đối với tôi, thì lại khác. Ngắm nhìn ngôi Đền uy nghi, nhiều khách thập phương đang làm lễ, thắp hương tưởng nhớ người Anh hùng Dương Tự Minh khiến trong lòng tôi như quên đi rét buốt.

Trong làn khói hương vấn vít, chúng tôi cầu mong các bậc tiền nhân Họ Dương và anh linh Anh hùng Dương Tự Minh phù hộ độ trì cho con cháu muôn nơi được mạnh khỏe. bình an, vạn sự tốt lành!

Tiếp chúng tôi, ông Nguyễn Thế Hiệp, Trưởng Ban quản lý Đền thờ giới thiệu:

“Đền Đuổm thờ người Anh hùng Dương Tự Minh, thuộc xã Động Đạt, huyện Phú Lương, tỉnh Thái Nguyên. Đền Đuổn được xây dựng vào năm 1180. Qua nhiều năm tháng, một số hạng mục trong khu Di tích đã xuống cấp, cần được tu bổ, tôn tạo. Thời gian qua, Công ty CP Him Lam – Chi nhánh Bắc Ninh đã triển khai Dự án tu bổ, tôn tạo khu di tích, gồm các hạng mục: Đền Thượng, đền Trung và đền Hạ, gác Chuông, lát đá sân Rồng…Như vậy, đến nay, Đền đã được tu sửa nhiều lần nhưng vẫn giữ được phong cách kiến trúc cổ theo kiểu tam cấp gồm: Đền Thượng, Đền Trung và Đền Hạ đáp ứng nhu cầu thăm quan của du khách thập phương. Năm 1993, Đền Thánh Đuổm được Nhà nước xếp hạng cấp Quốc gia. Tại các tỉnh Bắc Kạn, Thái nguyên, Bắc Giang…cùng nhiều nơi đều dựng đình,  miếu thờ Đức Thánh Đuổm”.

Từ cổng Đền nhìn lên, tâm tưởng tôi bị cuốn hút bởi nét thâm nghiêm cổ kính rêu phong mờ ảo của ngôi Đền như ẩn, như hiện dưới những tán cây cổ thụ. Bước theo những bậc thềm lát đá, chúng tôi lên Đền, tận mắt chiêm ngưỡng tài năng kiến trúc của người thợ với những mái cong mềm mại, thâm nghiêm mà uy nghi đến mãn lòng; với những bức tường rêu phong sẫm đẫm dấu tích thời gian xa lắc xa lơ. Trước cửa Đền là quốc lộ 3 ngang qua và cánh đồng mênh mông đang kỳ đổ ải, xa nữa là sông Cầu đang mùa nước chảy lơ thơ uốn khúc vân vi với xóm với làng, với những rừng cọ, đồi chè mênh mông bát ngát…khiến cho thế tọa lạc của ngôi Đền đã đẹp lại càng toát lên vẻ thanh cao.

Tôi từng đọc tài liệu về lai lịch đẹp Người Anh hùng Dương Tự Minh, nhưng có người bảo, nói về Dương Tự Minh thì người tỉnh Thái Nguyên diễn tả mới hấp dẫn. Sau khi thắp hương xong, trong phòng khách ấm cúng tại Đền Đuổm, tôi đặt vấn đề với ông Dương Ngọc Lương, kể về lịch sử Dương Tự Minh, thì ông Lương tán đồng ngay. Ông Dương Ngọc Lương, Phó Chủ tịch HĐHDVN, chính gốc Thái Nguyên, kể liền mạch:

“Cụ Dương Tự Minh là người Tày, sinh ra và lớn lên ở Quan Triều, dưới thời ba đời vua nhà Lý là: Lý Nhân Tông (1072 – 1128), Lý Thần Tông (1128 – 1138), Lý Anh Tông (1138 – 1175). Từ nhỏ,  Cụ đã có tiếng là người thông minh, hiểu rộng, lại được cha dạy võ nghệ nên có chí khí hơn người. Năm Cụ ngoài 20 tuổi, trong vùng bị bọn phỉ hoành hành cướp phá, Cụ thành lập đội dân binh với hàng trăm trai tráng trong vùng tham gia. Cụ đã có cống hiến rất lớn trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ vững chắc vùng biên cương phía Bắc của Tổ quốc. Theo lịch sử, Cụ có công tiêu diệt giặc Tống (năm 1148), có công tiêu diệt phản loạn bảo vệ nhà Lý (năm 1150). Phủ Phú Lương trở thành một vùng phồn thịnh trong hơn ba mươi năm dưới quyền Cụ cai quản. Địa danh Phú Lương thời đó là một phủ rộng lớn, bao gồm toàn bộ phần đất của các tỉnh Thái Nguyên, Bắc Kạn và Cao Bằng ngày nay.

Ghi nhận công lao của Cụ, năm Đinh Mùi (1127) vua Lý Nhân Tông triệu Cụ về triều, ban thưởng nhiều của cải vàng bạc và gả con gái là công chúa Diên Bình, đồng thời phong chức cho Cụ là “Thủ lĩnh phủ Phú Lương”, trấn trị cả phủ Phú Lương rộng lớn, một vị trí chiến lược quan trọng trong công cuộc bảo vệ biên cương đất nước. Năm 1144 Cụ  lại được vua Lý Anh Tông gả công chúa Thiều Dung và phong chức “Phò mã đô uý”. Trong lịch sử phong kiến chưa có ai hai lần được phong phò mã như Cụ. Khi rời khỏi chức vụ thủ lĩnh phủ Phú Lương, Cụ trở về Điểm Sơn, mất ở đấy và được nhân dân lập Đền thờ (có câu “thượng Đu Đuổm, hạ Lục Đầu”). Sau khi Cụ mất, nhà Lý sắc phong cho Cụ là Uy viễn đôn tỉnh cao sơn quảng độ chi thần, các đời sau đều phong Cụ là Cao Sơn Quý Minh”.

Ông Dương Ngọc Lương vừa kể xong thì nhận được điện của Huyện ủy Phú Lương mời đoàn vào thăm. Đoàn chúng tôi rất vui được gặp các cán bộ chủ chốt của huyện như các ông: Ông Bùi Thanh Hải – Ủy viên Ban chấp hành Đảng bộ tỉnh Thái Nguyên, Bí thư Huyện ủy huyện Phú Lương; ông Ma Văn Rục – Phó Bí thư Thường trực Huyện ủy; ông Phạm Bình Công – Phó Bí thư Huyện ủy, Chủ tịch Ủy ban nhân dân huyện (là con rể Họ Dương)…Khi nói chuyện với chúng tôi, ông Bùi Thanh Hải, đưa tay chỉ ngôi Đền và khu vực cánh đồng trước mặt, giới thiệu thêm: “Nơi đây từ xa xưa bà con địa phương đã tổ chức Lễ hội Đền Đuổm với nhiểu nét văn hóa đặc sắc. Lễ hội được tổ chức từ ngày mùng 6 đến mùng 8 tháng giêng âm lịch hàng năm. Đây là lễ hội quan trọng của chính quyền và nhân dân huyện Phú Lương và tỉnh Thái Nguyên. Với giá trị tiêu biểu, Lễ hội Đền Đuổm được Bộ trưởng Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đưa vào Danh mục Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia theo Quyết định số 217/QĐ-BVHTTDL ngày 23/01/2017”.

Nhấp ngụm nước, ông Bùi Thanh kể tiếp: “Người Họ Dương ở Phú Lương khoảng 7000 người. Bà con đang khẩn trương chuẩn bị ngày ra mắt HĐHD huyện Phú Lương. Đảng bộ, chính quyền và nhân dân tỉnh Thái Nguyên nói chung và huyện Phú Lương nói riêng rất tự hào về người Anh hùng dân tộc Dương Tự Minh. Chúng tôi coi đây không chỉ là địa điểm du lịch tâm linh mà còn là nơi để giáo dục truyền thống yêu nước của ông cha ta ngàn năm qua. Chúng tôi cũng vô cùng cảm ơn Dòng Họ Dương đã sản sinh nhiều người con ưu tú của dân tộc, trong đó có người Anh hùng Dương Tự Minh”.

Tạm biệt Thái Nguyên, tạm biệt Đền Thánh Đuổm, trong lòng tôi lâng lâng, xao xuyến, ăm ắp niềm tự hào vô hạn về Họ Dương đã sản sinh ra rất nhiều các bậc hiền tài cho đất nước. Thế hệ con cháu Họ Dương ngày nay, luôn tự hào về người Anh hùng dân tộc Dương Tự Minh – Đức Thánh Đuổm – tự hào với truyền thống Họ Dương, nguyện nắm chặt tay nhau, đoàn kết một lòng xây dựng Dòng tộc, thực hiện đúng tôn chỉ của Họ Dương Việt Nam: Hướng về cội nguồn, tri ân Tổ tiên, đền ơn đáp nghĩa!.