Nghệ sĩ Dương Thị Ngọc Loan (Tuyết Lan) – Người giữ lửa cải lương, tài tử

 Trong một buổi chiều lộng gió, giữa không gian yên bình của vùng quê Nam Bộ, giọng ca ngọt lịm của nữ nghệ sĩ Tuyết Lan lại ngân vang. Tiếng ca ấy như thấm vào lòng người, gợi về một miền ký ức êm đềm, nơi những câu vọng cổ, những điệu hò mộc mạc đã trở thành máu thịt của bao thế hệ. Hiện tại, chị vẫn còn đứng trên sân khấu, vẫn say sưa với từng lời ca, từng động tác biểu diễn, để minh chứng rằng tình yêu với nghệ thuật cải lương, tài tử chưa bao giờ phai nhạt trong trái tim mình.

 Gắn bó từ tấm bé

Sinh ra trong một gia đình Nam Bộ có truyền thống văn hóa, ngay từ nhỏ Tuyết Lan tên thật là Dương Thị Ngọc Loan ở Long Xuyên, tỉnh An Giang đã được bao bọc bởi tiếng đàn ca tài tử của cha chú trong xóm. Hồi tưởng lại tuổi thơ, chị cười hiền:

“Ngày xưa nhà tôi ở gần đình làng, cứ mỗi có dip Lễ hội ở đình làng, hay ở xóm có đám cưới đám giỗ, ngồi nghe, xem cách ca hát nhã chử, bỏ nhịp, theo tiếng gõ song lang tôi mê lắm, nghe riết rồi thuộc lúc nào không hay, miễn nghe có ai hát bài gì là thuộc hết. Lúc đầu hát chẳng ra hơi, nhưng càng hát càng mê, thành ra cái nghiệp nó vận vào mình lúc nào không hay.”

Người anh của chị, ông Hùng Hải, nhớ lại: “Lan nó khác mấy đứa nhỏ khác. Con gái thường mê trò chơi, búp bê, còn nó mê micro, mê sân khấu. Cứ nghe ở đâu có cải lương là nó tìm cách chạy tới xem cho bằng được. Lúc đó ba, mẹ tôi vừa lo, vừa thương, sợ con gái cực khổ theo nghề. Nhưng rồi thấy nó quyết tâm quá, tôi cũng chỉ biết động viên.” 

Chân dung của Dương Thị Ngọc Loan (nghệ sĩ Tuyết Lan) 

Nghệ sĩ Tuyết Lan trong một buổi tập dợt cải lương bên căn nhà của đồng nghiệp

  Con đường nghệ thuật đầy gian nan

Con đường nghệ thuật đầy gian nan, đối với bộ môn đờn ca tài tử Nam bộ, Tuyết Lan rất trân trọng yêu quý, vì đờn ca tài tử là Di sản Văn hóa phi vật thể đại diện cho nhân loại cần gìn giữ. Vì vậy, chị xem đờn ca tài tử không chỉ là niềm đam mê cá nhân, mà còn là trách nhiệm gìn giữ, phát huy một di sản văn hóa của quê hương. Với chị, mỗi lần đứng trên sân khấu hay tham gia các buổi giao lưu, không đơn thuần là một cuộc trình diễn, mà còn là dịp để gửi gắm tình yêu quê hương, đất nước và con người An Giang qua từng câu vọng cổ, từng bài bản tài tử.

Trong suốt hành trình gắn bó nghệ thuật từ năm 1987 đến nay, Tuyết Lan không chỉ nỗ lực học tập, rèn luyện để đạt thành tích cho bản thân và tỉnh nhà, mà còn mong muốn trở thành cầu nối để thế hệ trẻ yêu thích bộ môn này có cơ hội tiếp cận, học hỏi.“Tôi biết ơn các thầy cô, các bậc nghệ sĩ tiền bối đã hết lòng truyền đạt kiến thức, kinh nghiệm quý báu, để hôm nay tôi có thể tiếp tục truyền dạy lại cho các em, các cháu. Tôi tin rằng, khi ngọn lửa đam mê được trao truyền, đờn ca tài tử Nam Bộ sẽ còn mãi vang xa, sống động và bền vững trong đời sống tinh thần của nhân dân.”- nghệ sĩ Tuyết Lan chia sẻ.

Bạn diễn đồng môn, anh Minh Thọ, kể lại: “Tuyết Lan là một trong những người siêng năng. Lúc tụi tôi đi ăn, đi chơi thì cô ấy vẫn ở lại tập. Mỗi câu vọng cổ, cô hát đi hát lại cả chục lần để tìm ra cách thể hiện tốt nhất. Nhờ vậy mà giọng ca của cô ngày càng ngọt, dày và truyền cảm.”

Nỗ lực không ngừng, chị nhanh chóng được khán giả yêu mến. Những vai diễn đầu tiên trên sân khấu cải lương địa phương đã để lại dấu ấn, đặc biệt là các vai đào thương – những nhân vật giàu nội tâm, nhiều nước mắt. Khán giả nhớ đến chị qua hình ảnh người phụ nữ Nam Bộ chịu thương chịu khó, với giọng ca chan chứa tình đời.

Nghệ sĩ Tuyết Lan cùng các nghệ nhân nghệ sĩ trong một lớp dạy đờn ca tài tử 

Vở cải lương Võ Thị Sáu, nghệ sĩ Tuyết Lan trong vai người mẹ, đạt giải diễn viên xuất sắc 

Danh hiệu – phần thưởng của khán giả

Gần 40 năm  gắn bó nữ nghệ sĩ Tuyết Lan đã dạy các em cháu, cũng như cô chú nào yêu thích bộ môn nghệ thuật này. Chị sẵn lòng hướng dẫn chia sẻ những gì học được cho các bạn, trong số đó chị hài lòng vì cô học trò nhỏ Trần Thị Bảo Ngọc, ngoài khả năng ca hát, cô còn có vóc dáng với gương mặt rất xinh, một năng khiếu tiếp thu khá thông minh, giọng hát rất hay và truyền cảm ngọt ngào, cô học trò ngày nào giờ là Nghệ sĩ chuyên nghiệp của Đoàn Nghệ thuật Quân khu 9 Cần Thơ, với cấp bậc Trung úy, Bảo Ngọc đã đạt nhiều giải thưởng và nhiều Huy chương vàng cấp khu vực.

Danh hiệu “Nghệ sĩ Việt Nam” mà chị được trao không chỉ là niềm vinh dự mà còn là minh chứng cho tình cảm khán giả dành tặng.

Chị tâm sự: “Danh hiệu không phải để khoe, mà để nhắc tôi luôn cẩn trọng với nghề. Mỗi khi đứng trên sân khấu, tôi đều nghĩ: đây là món quà khán giả đã tin tưởng gửi gắm, mình phải làm sao để xứng đáng.”

Tuyết Lan đã đem nhiều giải thưởng cao quý về cho tỉnh nhà, như: Giấy khen, Bằng khen, Huy chương vàng Toàn quốc, Đồng bằng sông Cửu Long, Huy chương bạc, Huy chương đồng, giải triển vọng, giải diễn viên xuất sắc đờn ca tài tử Nam Bộ. Hiện chị là Hội viên Phân Hội Văn học nghệ thuật sân khấu An Giang, và là Hội viên Hội Nghệ sĩ sân khấu Việt Nam.

Người bạn diễn thân thiết, nghệ sĩ Minh Thọ, chia sẻ thêm: “Tuyết Lan là người rất kỹ tính. Trước khi lên sân khấu, cô ấy thường tập đến mức hoàn hảo mới chịu. Cái đó làm khán giả thương, vì thấy cô luôn tôn trọng họ.”

 Người phụ nữ của Dòng tộc

Ngoài ánh đèn sân khấu, Tuyết Lan còn là một người con rất gắn bó với dòng họ. Chị mang trong mình niềm tự hào khi là thành viên của Họ Dương Việt Nam. Dù bận rộn với lịch diễn, chị luôn cố gắng sắp xếp để tham gia, ủng hộ các hoạt động của Hội đồng Họ Dương An Giang.

“Tôi không thể tham gia sâu vào Hội đồng vì công việc nghệ thuật chiếm nhiều thời gian. Nhưng mỗi dịp họp mặt, lễ hội hay hoạt động xã hội, tôi đều có mặt. Đó là tình cảm máu mủ, không thể thiếu trong cuộc đời tôi”– chị Tuyết Lan xúc động nói.

Bà con trong họ vẫn nhớ hình ảnh nghệ sĩ Tuyết Lan trong những buổi lễ, khi cất giọng ca vọng cổ để mở màn. Tiếng ca ấy không chỉ vang vọng như một món quà nghệ thuật, mà còn như lời kết nối các thế hệ, nhắc nhở con cháu nhớ về nguồn cội.

Nghệ sĩ Tuyết Lan diễn xuất sắc bài vọng cổ Chợ Mới của Soạn giả Trọng Nguyễn trong ngày hội ra mắt Hội đồng Họ Dương Chợ Mới

Nghệ sĩ Tuyết Lan (người thứ ba bên trái) cùng anh em Dòng tộc Họ Dương trong buổi Lễ ra mắt Hội đồng Họ Dương Chợ Mới

Giữ lửa cho thế hệ mai sau

Ngày nay, khi nhiều nghệ sĩ đã lui về hậu trường, thì Tuyết Lan vẫn miệt mài vừa biểu diễn, vừa truyền dạy. Chị tham gia nhiều lớp huấn luyện, hướng dẫn các bạn trẻ có đam mê với cải lương, tài tử.

“Nếu chỉ giữ nghề cho riêng mình thì rồi cũng đến lúc mai một. Tôi muốn lớp trẻ tiếp tục hát, tiếp tục yêu, để cải lương, tài tử không chỉ là ký ức, mà là hơi thở hiện đại”– chị chia sẻ.

Cô học trò Bảo Ngọc bày tỏ: “Cô Lan dạy rất tận tâm. Cô không chỉ dạy kỹ thuật, mà còn truyền lửa, truyền tình yêu nghề. Nhờ cô, tụi em càng thêm trân trọng nghệ thuật cải lương, tài tử.”

 Hạnh phúc giản dị sau ánh đèn

Cuộc sống đời thường của Tuyết Lan giản dị như bao người phụ nữ khác. Ngoài giờ tập luyện, chị thích nấu những bữa cơm đậm chất Nam Bộ. “Ca hát là niềm vui lớn, nhưng gia đình, mái ấm mới là chỗ dựa bình yên nhất” – chị nói.

 Vẫn ngân nga câu vọng cổ

Hơn nửa đời người gắn bó với sân khấu, nghệ sĩ Tuyết Lan vẫn khiến khán giả say mê khi cất lên câu vọng cổ. Chất giọng ấy không bị bào mòn bởi thời gian, mà ngày càng đằm thắm, mặn mà.

Một người yêu cải lương lâu năm, xúc động: “Nghe chị Tuyết Lan hát, tôi nhớ lại thời trẻ. Giọng của chị có cái gì đó rất gần gũi, rất đời, như kể chuyện chính mình vậy.”

Tuyết Lan và bạn diễn Minh Thọ trong bài ca Chuyện kể về cù lao ông Hổ

Tuyết Lan (áo đỏ- thứ 3 từ phải sang) nhận giải diễn viên xuất sắc của chương trình Liên hoan đờn ca tài tử Nam Bộ Đồng bằng sông Cửu Long tổ chức tại tỉnh An Giang

Trong dòng chảy hối hả của đời sống hiện đại, khi nhiều loại hình giải trí mới ra đời, vẫn còn đó những con người bền bỉ giữ lửa cho nghệ thuật dân tộc. Dương Thị Ngọc Loan, nữ nghệ sĩ tài hoa là một trong số ít người như thế. Chị không chỉ hát cho riêng mình, mà hát cho khán giả, cho Dòng tộc, cho quê hương, và cho cả mai sau.

Với chị, cải lương và tài tử không chỉ là nghề, mà là cuộc đời. Và có lẽ, đẹp nhất là hình ảnh chị đứng trên sân khấu, trong tà áo dài duyên dáng, giọng ca ngân vang, gửi gắm cả tình yêu, cả trái tim của một nghệ sĩ hết lòng với nghệ thuật.

Dương Bảo