Dương Mạc Thạch – Nhà cách mạng tiền bối

Chiều 24/1/2016 đoàn HĐHDVN đến thăm ông Dương Mạc Bằng, người con trai thứ của Cụ Dương Mạc Thạch tại xã Minh Tâm, huyện Nguyên Bình, Cao Bằng. Dưới cái rét căm căm, lạnh giá, cả khách và chủ quây quần bên bếp than hồng nghe ông Bẳng kể lại cuộc đời như huyền thoại của nhà cách mạng lão thành, Cụ Dương Mạc Thạch. Ông Dương Mạc Bằng nhìn chúng tôi, say sưa:

Cụ Dương Mạc Thạch, sinh ngày 05/8/1915, tại bản Thôm Pát, xã Gia Bằng (nay là xã Minh Tâm, huyện Nguyên Bình, tỉnh Cao Bằng). Khi đang còn là học sinh trường Pháp – Việt ở Cao Bằng, Cụ là người hăng hái với công việc đoàn thể, tích cực tham gia bãi khóa, đấu tranh chống áp bức bóc lột của bọn thực dân và phong kiến. Được sự giác ngộ của tổ chức, ngày 15/06/1934, Cụ tham gia cách mạng. Sau đó không lâu Cụ được kết nạp vào Đảng. Với bản tính nhiệt huyết, thương dân, căm thù bọn đế quốc và phong kiến, Cụ được cấp trên giao nhiều nhiệm vụ quan trọng tại huyện Nguyên Bình tỉnh Cao Bằng.  

Kể đến đây, ông Dương Mạc Bằng nhìn xa xăm. Đoạn ông chỉ tay lên vách núi đá chênh vênh cạnh nhà: Các đồng chí biết không! Trên vách núi đá kia có ba cái hang, hang Kéo Quảng, hang Lũng Diển và hang Lũng Dẻ. Đầu năm 1941, Cụ Dương Mạc Thạch chọn những hang núi hiểm trở này làm nơi đón cán bộ cấp trên về vận động nhân dân và lãnh đạo cách mạng.  Cũng thời gian này, Hội nghị Trung ương Đảng lần thứ VIII  bàn về việc chuẩn bị lực lượng vũ trang để tiến hành khởi nghĩa. Đồng chí Võ Nguyên Giáp được Trung ương phân công đến huyện Nguyên Bình phát triển phong trào cách mạng, Cụ Dương Mạc Thạch là cộng sự đắc lực của đồng chí Võ Nguyên Giáp. Những hang núi kia chính là nơi đón Bác Hồ và đồng chí Võ Nguyên Giáp về ở, làm nơi hoạt động, phát triển cơ sở cách mạng. Kể từ đó, gia đình Cụ Dương Mạc Thạch trở thành cơ sở cách mạng trong giai đoạn đầu chuẩn bị khởi nghĩa cướp chính quyền. Cụ là người đảm nhận nhiệm vụ đưa đón, bảo vệ và đảm bảo hậu cần cho Bác Hồ và các cán bộ khác.   

Được Bác Hồ rèn luyện, Cụ là người thương dân, có khát vọng  giải phóng dân tộc và là người đã trải qua thực tiễn nên trong những ngày đầu của cách mạng, Cụ được Đảng giao nhiều trọng trách quan trọng. Năm 1940, Cụ được cử làm Ủy viên Ban Chấp hành lâm thời Tỉnh ủy Cao Bằng. Năm 1944, Cụ là Tỉnh ủy viên Cao – Bắc – Lạng. Ngày 22/12/1944, Đội VNTTGPQ được thành lập tại Tam Kim, Nguyên Bình, Cụ được cử làm Chính trị viên của đơn vị. Lúc đầu, vũ khí lương thực của bộ đội còn thiếu thốn trăm bề, Cụ đã vận động gia đình ủng hộ tài chính cho quân đội.

Nhấp ngụm nước chè thơm và nóng cho đỡ rét, tôi nhìn ông: “Đội VNTTGPQ do Cụ Dương Mạc Thạch làm chính trị viên đã chiến đấu như thế nào hả bác?”

Giọng ông Dương Mạc Bằng sôi nổi hẳn lên:

Sau ngày thành lập không lâu, dưới sự chỉ đạo trực tiếp của đồng chí Võ Nguyên Giáp, Cụ Dương Mạc Thạch đã chỉ huy Đội VNTTGPQ lần lượt lập công đánh thắng, tiêu diệt các đồn Phai Khắt, Nà Ngần, Đòng Mu, làm cho quân Pháp vô cùng khiếp sợ. Tháng Tám 1945, Cụ chỉ huy đánh quân Nhật từ Nguyên Bình – Phja Đén – Nà Phặc, Hà Hiệu sang Bắc Kạn, phá kho thóc Bạch Thông, Na Rì (Bắc Kạn).

Trong cuộc Tổng khởi nghĩa CM Tháng Tám 1945, Cụ đã cùng đơn vị tham gia giải phóng thị xã Bắc Kạn, thành lập chính quyền CM ở Chợ Rã, Bạch Thông. Sau CM Tháng Tám thành công, Cụ được tín nhiệm giữ nhiều trọng trách quan trọng khác nhau: Năm 1945 – 1948, Cụ hoạt động chủ yếu ở Bắc Kạn và đã có thời làm Chủ tịch Ủy ban Hành chính kháng chiến tỉnh. Năm 1948, Cụ được điều về Bộ Tổng tư lệnh làm Đặc phái viên các tỉnh miền núi. Năm 1951 – 1970, Tỉnh ủy viên tỉnh Yên Bái, Phó Bí thư Tỉnh ủy Hà Giang. Năm 1970, Bí thư Đảng ủy Trường Đại học Nông nghiệp 3 Bắc Thái. Năm 1978, nghỉ hưu. Cụ được Nhà nước tặng thưởng Huân chương Hồ Chí Minh; Huân chương Kháng chiến chống Pháp hạng nhất. Cụ mất năm 1979.

 

 

Nghe ông Bằng kể đến đây, ông Dương Văn Đảm, PCT HĐHDVN đề nghị gia đình được thắp nén hương cho Cụ. Tham gia đoàn công tác còn có ông Dương Xuân Trường, Phó Ban tuyên truyền, các cháu: Dương Thủy Tiên, con ông Dương Mạc Thăng, nguyên Ủy viên Trung ương Đảng, nguyên Bí thư tỉnh ủy tỉnh Cao Bằng, con trai cả Cụ Dương Mạc Thạch, Dương Phương Mơ, con ông Dương Mạc Bằng. Đoàn công tác đã cùng gia đình đứng trước bàn thờ được trang trí giản dị, có cả di ảnh của Đại Tướng Võ Nguyên Giáp. Làn hương thơm ngan ngát gợi lại cho chúng tôi một nhân cách cao đẹp, nhiệt huyết, thương dân của người con Họ Dương đã hiến trọn đời mình cho cách mạng. Tiếp đó, đoàn cùng gia đình thắp hương tại mộ Cụ. Đứng trước mộ, trong không khí tĩnh mịch của núi rừng, chúng tôi thành tâm cảm ơn Cụ, một con người không chỉ cống hiến cả cuộc đời cho dân cho nước mà còn làm rạng danh và tô thắm thêm truyền thống Họ Dương Việt Nam. Đoàn đã báo cáo với Cụ về những hoạt động và trưởng thành của bà con Họ Dương và nguyện hứa trước anh linh Cụ, bà con Dòng tộc sẽ noi gương Cụ, phấn đấu học tập và công tác, đoàng kết cùng trăm họ trong sự nghiệp hưng thịnh đất nước ngày nay.

Ghi chép của Nghệ Hà