Điền dã tìm hiểu khu di tích lịch sử Bãi Sập – Thái Đường – Hoa Lâm tại xã Mai Lâm, huyện Đông Anh – Hà Nội

Theo đề nghị của Ban biên soạn bộ sách Lịch sử Họ Dương Việt Nam, được sự đồng ý của Thường trực Hội đồng Họ Dương Việt Nam, ngày 30/9/2020 Ban nghiên cứu Lịch sử Hội đồng Họ Dương Việt Nam kết hợp với Ban biên soạn bộ sách lịch sử Họ Dương Việt Nam tổ chức điền dã tìm hiểu khu di tích lịch sử Bãi Sập – Thái Đường – Hoa Lâm, liên quan đến vụ Trần Thủ Độ âm mưu tru diệt họ Lý, họ Dương, xưa thuộc xã Hoa Lâm, huyện Đông Ngàn, phủ Từ Sơn, trấn Kinh Bắc, nay là làng Thái Bình, xã Mai Lâm, huyện Đông Anh, TP.Hà Nội. Đoàn điền dã do ông Dương Văn Đảm – Phó Chủ tịch Hội đồng Họ Dương Việt Nam – Trưởng ban Nghiên cứu Lịch sử làm trưởng đoàn cùng các thành viên: Tiến sĩ Khổng Đức Thiêm – Trưởng Ban biên soạn bộ sách Lịch sử họ Dương Việt Nam, Tiến sĩ Nguyễn Hữu Tâm – thành viên Ban biên soạn, Thạc sĩ Dương Đức Quảng – Phó ban Nghiên cứu Lịch sử Họ Dương Việt Nam và ông Dương Việt Hòa – nhân viên Văn phòng Hội đồng Họ Dương Việt Nam.

Cùng đi với đoàn, Hội đồng Họ Dương Việt Nam có các ông: Dương Ngọc Ngưu – Phó Chủ tịch – Trưởng Ban Thông tin truyền thông, ông Dương Văn Canh – Phó Chủ tịch – Trưởng Ban kiểm tra và ông Dương Văn Thi – Phó Ban Khuyến học – Khuyến tài và Mừng thọ.

Đón tiếp, hướng dẫn và làm việc với đoàn về phía Hội đồng Họ Dương liên quận Đông Anh – Sóc Sơn có ông: Dương Văn Gia – Chủ tịch và ông Dương Văn Tích – Phó Chủ tịch. Đại diện chính quyền, các ban ngành tại địa phương có ông Đỗ Chí Dũng – Trưởng thôn, Trưởng Ban quản lý di tích, ông Trịnh Xuân Vân – Trưởng Ban tìm hiểu lịch sử làng Thái Bình và ông Đỗ Hồng Đức – thành viên.

Trước hết đoàn tiến hành khảo sát và tìm hiểu đình làng Thái Bình, sau khi đã làm lễ dâng hương. Đình làng Thái Bình xưa có tên là đình Hoa Lâm, đình Danh Lâm được xây dựng ở ngoài đê sông Nhị Hà. Sau, do thiên tai lụt lội đình được chuyển vào trong đê tại vị trí hiện nay. Đình thờ Thành hoàng là Lý Chiêu Hoàng vị vua thứ 9 của nhà Lý.

Gian giữa đình có đôi câu đối cổ.

Lý triều Quốc Mẫu cố hương tại

Trần đại Chiêu Hoàng bảo hộ Thiên.

Nghĩa là:

Hoa Lâm là quê hương của Lý triều Thánh mẫu

Bản thôn được Đức Chiêu Hoàng bảo hộ nghìn năm

Đi từ ngoài cổng đình vào, bên phải trên sân đình có 2 tấm bia đá khắc chữ Hán:

+ Bia Lý gia linh thạch, nghĩa là: Hòn đá thiêng họ Lý, được chế tác gần đây theo mẫu bia cổ Lý gia linh thạch ở chùa Tiêu Sơn – Bắc Ninh, ghi về sự tích ra đời Lý Công Uẩn,

+ Bia Hoa Lâm tam bảo thị, nghĩa là: Bia chợ Tam Bảo Hoa Lâm, được chế tác gần đây theo Thác bản của bia cổ cùng tên hiện đang được lưu giữ tại Viện Hán Nôm quốc gia Việt Nam, ghi sự việc trùng tu chợ Tam Bảo.

Bên trái đình có Miếu Oan hồn, thờ vong linh 79 tôn thất nhà Lý cùng nhiều người khác, trong sự kiện khánh thành nhà Thái Đường, do Trần Thủ Độ thực hiện âm mưu tru di họ Lý, họ Dương năm 1232, được coi là vụ án “trời sầu đất thảm”. Bài vị thờ trong miếu ghi “Phục vị Lý triều tôn nghi chư linh” có nghĩa là: “nơi thờ cúng vong linh tôn thất triều Lý”.

Tiếp đó đoàn tiến hành khảo sát khu di tích Thái Đường gồm: nhà Thái Đường và Bãi Sập cách nhà Thái Đường không xa, đều nằm trên bãi Hoa Lâm xua gọi là Hoa Lâm Viên.

Tương truyền xưa kia Hoa Lâm Viên là một vùng đất rộng, trải dài từ Thái Đường Đông (tức là làng Thái Bình nay) đến Hoa Lâm Hạ (làng Lệ Mật nay) ra đến Đông Trù (bếp nhà Lý phía Đông). Trên khu đất Hoa Lâm Viên gần Đông Yên Giáp (xã Hoa Lâm xưa được chia thành 4 Giáp) tôn thất nhà Lý đã xây dựng nhà Thái Đường từ xa xưa, gần đây mới được xây dựng lại với quy mô nhỏ. Trên ban thờ Thái Đường hiện nay có đặt bài vị “Lý triều Thánh mẫu Minh Đức Hoàng Thái hậu”. Chính nơi đây năm 1232 – Trần Thủ Độ vờ cho tổ chức Lễ khánh thành Thái Đường nhằm thu hút con cháu họ Lý, họ Dương đến làm lễ rồi thực hiện âm mưu tàn sát, triệt hạ họ Lý, họ Dương tại Bãi Sập. Trước đó Trần Thủ Độ đã bí mật cho xây một hầm “nhốt người”, rồi thực hiện âm mưu đánh sập hầm chôn sống những người đã bị lùa vào trong hầm, trong đó có 79 tôn thất nhà Lý và nhiều người khác. Vì thế lưu truyền từ xưa đến nay được gọi là Bãi Sập thay cho tên bãi Hoa Lâm.

Sau một ngày làm việc nghiêm túc, tích cực đoàn điền dã – Ban nghiên cứu Lịch sử Họ Dương Việt Nam, Ban biên soạn bộ sách Lịch sử Họ Dương Việt Nam cùng với đại diện Hội đồng Họ Dương liên huyện Đông Anh – Sóc Sơn và đại diện chính quyền địa phương, Ban tìm hiểu lịch sử làng Thái Bình, xã Mai Lâm, huyện Đông Anh – Hà Nội đã thống nhất:

– Hoa Lâm Viên ở xã Hoa Lâm, huyện Đông Ngàn, phủ Từ Sơn, trấn Kinh Bắc xưa, nay là làng Thái Bình, xã Mai Lâm, huyện Đông Anh, Hà Nội là có thật. Di tích Thái Đường và Bãi Sập hiện còn dấu tích tại đây. Hoa Lâm viên còn có tên gọi là đồng bãi Thái Đường.

– Hầm Sập ở Hoa Lâm Viên là có thật, hiện còn dấu tích tại đây.

– Theo “Dương tộc kỷ sử” chép sự kiện “Hầm Sập” ở Hoa Lâm Viên do Trần Thủ Độ gây ra nhằm thực hiện âm mưu tàn sát tôn thất họ Lý, họ Dương dẫn đến con cháu phải thay tên đổi họ ly tán đi nhiều nơi, nay còn dấu tích họ Đào ở Yên Dũng – Bắc Giang; họ Nguyễn ở Trịnh Xá, Từ Sơn – Bắc Ninh; họ Nguyễn ở Kẻ Mối, Bình Xuyên – Vĩnh Phúc và chạy đi đảo Xương Cuồng – Triều Tiên, là có thật. Hầm Sập vẫn còn dấu tích tại đồng bãi, làng Thái Bình, xã Mai Lâm, huyện Đông Anh, Hà Nội.

– Bãi Sập, Thái Đường, Hoa Lâm Viên và các chứng tích lịch sử hiện còn lưu giữ tại đình làng, đồng bãi, làng Thái Bình xã Mai Lâm, huyện Đông Anh, Hà Nội là một minh chứng lịch sử khẳng định cho những giá trị lịch sử của những sự kiện lịch sử được các nhà cổ sử họ Dương xưa chép trong “Dương tộc kỷ sử” – bộ sử cổ nhất của Họ Dương Việt Nam.

Đoàn điền dã xin chân thành cảm ơn sự quan tâm của Thường trực Hội đồng Họ Dương Việt Nam, sự giúp đỡ tận tình, chu đáo của Hội đồng Họ Dương liên huyện Đông Anh – Sóc Sơn và các ông bà đại diện cho chính quyền thôn và Ban tìm hiểu lịch sử xã Mai Lâm, huyện Đông Anh, Hà Nội.

Trân trọng cảm ơn!

Bài  viết: Dương Đức Quảng

      Ảnh: Dương Việt Hòa