Người con gái Họ Dương kéo cờ trong Lễ tuyên ngôn độc lập năm 1945

Có một người con gái Họ Dương đã ghi dấu ấn của mình vào lịch sử Cách mạng Việt Nam. Người đó chính là cô gái Dương Thị Thoa, con gái của nhà giáo Dương Quảng Hàm – nguyên hiệu trưởng trường Bưởi (Hà Nội).

Năm 17 tuổi, sau khi tốt nghiệp trường Đồng Khánh (nay là trường Trưng Vương, Hà Nội), mặc dù đã được cha định hướng đi theo ngành sư phạm nhưng cô gái Dương Thị Thoa lại sớm giác ngộ Cách mạng và đi theo Cách mạng. Công việc của bà lúc đó được Cách mạng phân công là cùng với Đội Phụ nữ cứu quốc đi tuyên truyền, vận động người dân ủng hộ Cách mạng. Đôi khi bà còn đóng vai trò là người thu thập tin tức về các trận đánh cho báo chí đưa tin.

Trước buổi Lễ Quốc khánh mồng 2/9/1945 diễn ra khoảng 1 tuần, cô gái Dương Thị Thoa nhận được lệnh của cấp trên đi vận động chị em phụ nữ ở Hàng Bông (Hoàn Kiếm, Hà Nội) tập hát Quốc ca, tập đi đều bước, chọn quần áo, trang phục mặc chỉnh tề để chờ đến ngày trọng đại của dân tộc. Hôm mồng 2/9/1945, mặc dù buổi chiều mới đến giờ tập trung làm Lễ, nhưng từ 9h sáng, cô gái Dương Thị Thoa đã cùng với khoảng 100 phụ nữ, đi bộ qua Cửa Nam, xuống đường Điện Biên Phủ để tiến vào Quảng trường Ba Đình. Hôm đó, Dương Thị Thoa cùng nhiều phụ nữ Hà Nội mặc áo dài trắng đi giày ba ta, vai mang gậy gỗ, đoàn phụ nữ vừa đi vừa hô: “1- 2… 1- 2… đi đều bước” và hô: “Ủng hộ Việt Minh. Ủng hộ Việt Minh. Việt Nam Độc lập muôn năm!”… Ai cũng rất hào hứng, phấn khởi.

Đến 14h chiều ngày 2/9/1945, Quảng trường Ba Đình đã không còn một chỗ trống. Các em thiếu nhi cầm cờ, các bà, các mẹ cầm gậy gỗ đi đều… Tất cả mọi người nét mặt nghiêm trang hướng mắt về Quảng trường chờ đợi giây phút thiêng liêng nhất: Bác Hồ đọc bản Tuyên ngôn độc lập.

Đang lúc khẩn trương và nghiêm trang nhất, bỗng nhiên có một người trong Ban tổ chức Lễ mít tinh tiến về phía đoàn phụ nữ của Dương Thị Thoa, yêu cầu cử một người lên kéo cờ. Tất cả mọi người nhao nhao. Cuối cùng các chị em hướng về phía Dương Thị Thoa, khích lệ: “Thi lên đi, Thi lên đi” (Thi là tên hoạt động bí mật của Dương Thị Thoa lúc đó).

Khi bước lên tới lễ đài, cô gái Dương Thị Thoa đã nhìn thấy một chị người Tày mặc áo chàm dài đứng đợi sẵn ở đó. Thấy chị Đàm Thị Loan chiều cao không bằng mình nên Dương Thị Thoa nói với chị ấy rằng: “Chị nâng lá cờ, còn em kéo nhé”. Vừa dứt lời, tiếng hát của bài Quốc ca vang lên, cô gái Dương Thị Thoa  từ từ kéo lá cờ Tổ quốc lên cao, tung bay trước gió. Khi bài Quốc ca vừa kết thúc cũng là lúc lá cờ đỏ sao vàng tung bay phần phật trên lễ đài trong tiếng vỗ tay của hàng vạn người dân có mặt tại Quảng trường Ba Đình lúc đó.

Hôm ấy, Dương Thị Thoa đã được tận mắt nhìn thấy Bác Hồ, Bác mặc quần áo kaki và đi dép cao su. Giản dị quá! Lúc đang đọc bản Tuyên ngôn độc lập, giọng của Bác vang lên trầm ấm, rõ ràng. Đọc đến giữa chừng, Bác lại dừng lại, hỏi: “Tôi nói đồng bào nghe rõ không?”. Hàng ngàn người ở dưới đồng thanh đáp lại: “Có ạ!”. Cô gái Dương Thị Thoa lúc đó vô cùng xúc động, bởi không thể ngờ rằng một vĩ lãnh tụ vĩ đại lại bình dị đến như vậy.

Sau Lễ Tuyên ngôn Độc lập, cô gái Dương Thị Thoa còn rất hăng hái tham gia các hoạt động mới của Cách mạng, cô được bầu làm nhiều chức vụ khác nhau: Bí thư Hội Phụ nữ cứu quốc khu Hoàn Kiếm, Phó Bí thư Hội Phụ nữ cứu quốc tỉnh Vĩnh Phúc… Đến năm 1956 sau khi hòa bình lập lại hai năm, Dương Thị Thoa được cử đi học lớp lý luận cao cấp đầu tiên của trường Đảng Nguyễn Ái Quốc (nay là Học viện Chính trị Hành chính Quốc gia Hồ Chí Minh). Tốt nghiệp loại ưu, bà được trường giữ lại làm giảng viên, rồi đảm nhiệm các cương vị: Viện trưởng Viện Triết học, Viện trưởng Viện Nghiên cứu về Gia đình và Giới.

Nhưng sau khi đất nước Độc lập, phải 44 năm sau, vào tháng 12/1989 trong một cuộc họp mặt truyền thống, tổ chức tại Bảo tàng Lịch sử Quân đội Việt Nam 22/12/1989, bà Dương Thị Thoa mới được gặp lại người phụ nữ kéo cờ Tổ quốc cùng mình năm 1945, đó là bà Đàm Thị Loan, dân tộc Tày lúc đó đã là vợ của vị Đại tướng quá cố Hoàng Văn Thái. Hai chị em cùng ôm chầm lấy nhau, xiết bao cảm động, trên mặt hai người giàn giụa nước mắt.

Không cảm động sao được. Từ 2/9/1945, nơi dựng kỳ đài lịch sử tuyên ngôn Độc lập mới có tên gọi Quảng trường Ba Đình, đất nước Việt Nam ta cũng từ đó mới có lá cờ đỏ sao vàng tượng trưng cho khí phách dân tộc và hồn thiêng sông núi. Lá cờ đó đã thay cho lá cờ của triều đại trước đó, tung bay giữa bầu trời Độc lập, Tự do. Dưới lá cờ đỏ sao vàng năm cánh, các dân tộc Việt Nam cùng đoàn kết bên nhau, cùng chung một chí hướng là đấu tranh cho độc lập, tự do của dân tộc, hạnh phúc của nhân dân.

Đến nay, 74 năm đã qua đi nhưng ấn tượng về người con gái Họ Dương có tên Dương Thị Thoa kéo cờ trong buổi Lễ Tuyên ngôn Độc lập ấy vẫn còn in đậm mãi trong lịch sử của Cách mạng của dân tộc Việt Nam.

Thuấn Dương