Dương Chấp Trung – cây đại thụ trong nền khoa bảng nước nhà

 

 

Dương chấp Trung quê ở xã Sài Xuyên, lớn lên ở xã Ngụy Chu huyện Kỳ Hoa, nay là huyện Cẩm Xuyên tỉnh Hà Tĩnh. Năm 26 tuổi khi vua Lê Nhân Tông chưa lên ngôi, được theo hầu ở cung tiên đế. Sau khi Nhân Tông lên ngôi, năm 1445 ông được bổ chức Tham chính – Thừa tuyên sứ.

 

Khoa thi Mậu Thìn niên hiệu Thái Hòa 6, năm 1448 đời Lê Nhân Tông ông đậu Đệ nhất giáp cận đệ (Hoàng giáp), được cử làm quan Khởi cư xã Nhân Sơn Tây. Một năm sau được thăng chức Chuyển vận sứ huyện Thủy Đường. Sau đó, ông được cử làm Đại lý tự khanh.

 

Năm 1467, ông làm Hình bộ hữu thị lang.

 

Khoa thi Hiền thị 1469 do vua chủ trì, ông được chọn làm giám thị, lúc này ông đang ở cương vị Hình bộ hữu thị lang, sau được tăng làm Tả lang bộ hình. Lúc mất được truy tặng công bộ Thượng thư bộ hình do có công với đất nước, với triều đại. Sau khi ông mất có nhiều nơi thờ phụng: Ở xã Văn Nhai, xã Cẩm Mỹ huyện Cẩm Xuyên tỉnh Hà Tĩnh. Ngoài ra, ông còn được thờ tại các nhà thờ của con cháu Họ Dương.

 

Về gia thế Dương Chấp Trung, lịch sử ghi lại như sau:

 

Nhà Minh xâm lược nước ta, nhà Hồ bị mất, cha con Hồ Quý Ly bị bắt ở núi Thiên Cầm – Cẩm Xuyên – Hà Tĩnh.

 

Cha cụ Dương Chấp Trung là Dương Công Nguyên, võ tướng về làng Tư Dụng (Cẩm Lạc ngày nay) ẩn dật. Sau ông vào vùng Cẩm Minh bây giờ, vốn xưa kia là rừng núi rậm rạp lấy vợ sinh con. Năm 1412 – 1414 cuộc khởi nghĩa của nhà hậu Trần, lấy Hà Tĩnh làm căn cứ đã cổ vũ ông tham gia – cuộc khởi nghĩa không thành, ông về quê và sinh Dương Chấp Trung năm 1414.

 

Khởi nghĩa Lê Lợi năm 1418 – 1424, theo kế Nguyễn Chích từ Thanh Hóa theo đường Thượng Đạo vào giải phóng Nghệ An – Hà Tĩnh. Ông xung phong đứng vào hàng ngũ quân khởi nghĩa. Vì có kinh nghiệm, có học, ông được Trần Nguyên Hãn cử làm Phó tướng. Trong trận Xương Giang nổi tiếng ở Bắc Giang ông tử trận. Sau ngày toàn thắng năm 1928, Trần Nguyên Hãn tâu lên công lao của ông đã chém nhiều tướng giặc, tử trận anh dũng. Nhà vua cho con của công thần đã mất kế nghiệp cha. Vì vậy, Dương Chấp Trung được vào cung vua hầu hạ Lê Lợi.

 

Năm 1448, ông thi đõ Hoàng Giáp – bia số 2 Văn miếu ghi rõ.

 

Ông là một tri thức của nhân dân Cẩm Xuyên, tên ông có trong văn bia Tiến sỹ tại Văn miếu Quốc Tử Giám, Hà Nội. Đó là niềm tự hào lớn của nhân dân Cẩm Xuyên và Hà Tĩnh.

 

Ông là người khai hoa mở đường cho trí tuệ Cẩm Xuyên để các thế hệ tiếp tục noi gương học tập. Vì vậy, suy tôn Danh nhân văn hóa của quê hương là việc làm cần thiết để khuyến học, khuyến tài, góp phần xây dựng quê hương Cẩm Xuyên – Hà Tĩnh và đất nước giàu mạnh.

 

 

Dương Phúc Hiệu – Ban Lịch sử HDVN