Dương Thị Cử – Người giữ “hồn cốt”  di sản nước mắm làng Nam Ô

Nước mắm làng Nam Ô được biết đến là ngon nức tiếng trong Nam ngoài Bắc. Năm 2019, Bộ Văn hoá Thể thao và Du lịch cũng đã có quyết định đưa danh mục nước mắm làng Nam Ô vào di sản văn hoá phi vật quốc gia. Tuy nhiên, những năm gần đây những người làm mắm mai một dần, giờ chỉ còn đếm trên đầu ngón tay. Gia đình bà Dương Thị Cử là một trong số ít những người còn giữ gìn di sản làng nghề làm mắm lâu đời ở Nam Ô, phường Hoà Hiệp Bắc, Liên Chiểu, Đà Nẵng.

Sinh ra và lớn lên trong một gia đình có truyền thống cách mạng, năm 1965, khi đế quốc Mỹ càn quét thôn Trường Định, xã Hòa Liên, nơi bà đang sống, bà cùng gia đình phải di tản xuống Nam Ô lánh nạn và sống đến tận bây giờ. Cái duyên đến với nghề làm nước mắm của bà cũng khởi đầu từ đó. Cha mẹ chỉ có mình bà, nên bao nhiêu bí quyết để làm ra được hủ mắm ngon đều truyền lại cho cô con gái. 18 tuổi, bà bắt đầu làm quen với con cá cơm, hạt muối, với chum, vại,…của nghề làm nước mắm.

Trước nhà bà Dương Thị Cử chỉ làm vài lu mắm, phần để ăn, phần thì bà Cử “đi đồng”, đưa cá, mắm lên các vùng Hòa Liên, Hòa Bắc bán. Thu nhập chính của bà vẫn là nghề buôn cá tươi vào mùa hè và cá khô vào mùa mưa, chẳng bao giờ nghĩ đến chuyện “làm lớn” với nghề nước mắm. Từ ngày làng nghề nước mắm Nam Ô được phát triển thành cái nền nghề truyền thống lâu đời của làng, bà Dương Thị Cử đầu tư tiền mua thùng, mua muối, chầu chực mua cá về muối.

“Cứ 10kg cá là 4kg muối. Đó là nguyên tắc bất di bất dịch. Mắm càng để lâu càng ngon, mắm tôi ủ toàn để hơn một năm mới lấy mắm. Năm này muối năm sau lấy mắm. Đừng vì lợi nhuận mà làm mất đi hương vị đặc trưng của nước mắm Nam Ô mà cha ông mình đã gầy dựng” – bà Dương Thị Cử chia sẻ bí quyết làm nước mắm ngon.

Tuổi cao, gia đình lại neo người, nên mắm bà Dương Thị Cử làm ra chỉ bán qua những cuộc điện thoại. Khách mua mãi thành quen, chỉ cần điện dặn trước ngày là mai có mắm.

Bà Dương Thị Cử cho biết, hiện nay dân trong làng làm nước mắm để ăn thì hầu như nhà nào cũng có nhưng làm bán thì ít lắm, làm cho được mắm ngon lại càng ít hơn. Bà Cử sống một mình, sớm hôm lọ mọ làm mắm cũng một mình. Duy chỉ những lúc đầu mùa cá bà mới gọi thêm người làm. Hỏi tại sao bà không an hưởng tuổi già, làm gì cho cực khi hai đứa con đều đã lớn và có thể lo cho bà được.

Bà Cử tâm sự: “Phải đam mê, phải thật sự yêu nghề mới theo được cái nghề làm mắm này chứ không phải dễ đâu. Tôi già thì già thật nhưng tình yêu của tôi với nghề làm mắm gia truyền của mảnh đất Nam Ô này chưa bao giờ vơi!”.

Dương Hường