Họ Dương trong vương triều Nhà Lý

 

   Họ Dương Việt Nam có nền văn hóa lâu đời và cùng tồn tại với dòng chảy lịch sử anh hùng của dân tộc. Trong dòng chảy ấy, họ Dương Việt Nam bao giờ cũng biết trân trọng, gìn giữ, phát huy nền văn hóa, truyền thống anh hùng của tổ tiên, của Dòng tộc. Nhắc đến những kỳ tích của các bậc tiên tổ dòng họ Dương, chúng ta không thể không nhắc tới giai đoạn lịch sử hào hùng của Vương triều Nhà Lý.

 

  Lịch sử nhà Lý đã có nhiều bài viết của những người trong và ngoài họ Dương. Là con cháu họ Dương, người viết muốn bài viết góp phần làm sáng tỏ thêm vai trò của họ Dương trong giai đoạn lịch sử này dưới góc độ huyết thống.

 

  Đời vua Lý Nhân Tông không có con trai nối ngôi, nên đã nhận Dương Hoán làm con nuôi và phong thái tử. Sau khi Lý Nhân Tông băng hà, Dương Hoán kế ngôi lên làm vua, lấy hiệu là Lý Thần Tông. Từ đây thực chất vương quyền nhà Lý mang huyết thống họ Dương.

 

  Để hiểu rõ thêm quá trình truyền ngôi huyết thống họ Dương trong vương triều nhà Lý, chúng ta quay lại lịch sử từ đời Lý Thánh Tông.

 

  Vua Lý thánh Tông (1054 – 1072- Đại Việt sử ký toàn thư ) có vợ là Ỷ Lan, sinh được thái tử Càn Đức. Lý Thánh Tông qua đời, Càn Đức lên ngôi khi 7 tuổi, lấy hiệu là Lý Nhân Tông. Vua Lý Nhân Tông (1072-1127) không có con trai. Lê Văn Hưu nói (Đại việt sử ký toàn thư) “… trẻ nhỏ lên 3 tuổi thôi bế ẵm mới rời khỏi cha mẹ, tuy sang hèn khác nhau, nhưng tình thương nhớ 3 năm là một. Thế là để đền ơn khó nhọc của cha mẹ vậy. Huống chi Thần Tông được Nhân Tông nuôi nấng trong cung…”. Dương Hoán, là con trai của Hoàng đệ Sùng Hiền hầu, là con nuôi của vua Lý Nhân Tông. Sau khi cha nuôi mất, Dương Hoán lên ngôi vua và lấy hiệu là Lý Thần Tông. “Lý thần Tông ở ngôi báu được 11 năm (1128-1138), thọ 23 tuổi (1116-1138), băng ở điện Vĩnh Khang” (Đại Việt sử ký toàn thư). Vua lên ngôi còn trẻ, khi lớn lên tư chất thông minh, tính tình độ lượng, biết dùng người hiền tài nên việc chính sự được “ sửa sang”, cải cách triều chính và được quân thần ủng hộ. (Theo gia phả họ Dương; bia mộ có ghi: “ Bia Cổ pháp điện tạo bị  dựng năm Giáp thìn, mùa xuân Hậu lê – Hoàng định năm thứ V (1604); văn bia do Phùng Khắc Khoan soạn, phần vua Lý Thần Tông ghi: Lý thần Tông hoàng đế (húy Dương Hoán) là cháu vua Lý Thánh Tông, là con Sùng Hiền hầu, lên ngôi năm Mậu thân, đổi niên hiệu Thiên Thuận, làm vua 10 năm, thọ 23 tuổi, ruộng phụng sự để 4 mẫu tại đồng Bài Son” – Dương Văn Đảm – PCT HĐHDVN soạn).               

 

  Vua Lý Thần Tông sinh hạ được 2 con trai là Thiên Lộc và Thiên Tộ (theo huyết thống gọi tên húy là Dương Lộc và Dương Tộ – người viết). Lý Thần Tông qua đời, triều đình đưa thái tử Thiên Lộc lên làm vua, hiệu là Lý Anh Tông. Vua Lý Anh Tông khi lên ngôi mới 3 tuổi, do vậy thái hậu Lê Thị Cầm nhiếp chính. Lê thái hậu tư thông với Đỗ Anh Vũ (quan đại thần) làm điều phản nghịch, nên mọi công việc to nhỏ trong triều đều nằm trong tay ông ta. Thấy Đỗ Anh Vũ lộng quyền, các đại thần là Vũ Đái; Nguyễn Dương; Nguyễn Quốc; Dương Tự Minh bàn mưu trừ khử. Việc bại lộ, Đỗ Anh Vũ đã ra tay trấn áp. Sau đó, công thần Lý Đạo Thành; Hoàng Nghĩa Hiền; Lý Công Tín đã chặn đứng mưu đồ đen tối của Đỗ Anh Vũ.

 

  Lý Anh Tông khi biết mình sức đã yếu, lực đã cạn; với công lao và lòng trung quân của Lý Đạo Thành, vua Lý Anh Tông phong vương cho Lý Đạo Thành và giao thái tử Long Cán (theo huyết thống, tên húy là Dương Long Cán) cho ông dạy dỗ thành người. Lý Anh Tông mất, trị vì đất nươc 37 năm –  thọ 40 tuổi. Theo chiếu, Tô Hiến Thành lập thái tử Long Cán lên làm vua, hiệu là Lý Cao Tông.

 

  Vua Lý Cao Tông mất, lập thái tử Sảm lên ngôi lấy hiệu là Lý Huệ Tông và hoàng hậu là Trần Thị Dung (…Huệ Tông tên là Sảm, tức là mặt trời gác núi, hết bóng – Sử ký toàn thư ). Vua Lý Huệ Tông có  hai con gái (không có con trai). Chị cả là Thuận Thiên công chúa được gả cho Phùng Kiều Vương Trần Liễu (con cả của Trần Thừa). Chị  thứ hai là Chiêu Thánh công chúa được Lý Huệ Tông nhường ngôi (Trần Thủ Độ ép nhường ngôi) và lấy hiệu là Lý Chiêu Hoàng. (Chiêu Hoàng – trước tên húy là Phật Kim, sau đổi là Thiên Hinh, con gái thứ của Huệ Tông. Huệ Tông không có con trai nối, lập làm Hoàng thái tử để truyền ngôi, ở ngôi được 2 năm 1224 – 1225 – Sử ký toàn thư). Lý Chiêu Hoàng khi lên ngôi còn nhỏ (7 tuổi), mọi quyền bính nằm trong tay Trần Thủ  Độ (Khi đó là Điện Tiền chỉ huy – Đại Việt sử ký toàn thư). Sau một thời gian, Trần Thủ Độ ép Lý Chiêu Hoàng lấy Trần Cảnh và nhường ngôi. Từ đó quyền lực của vương triều Nhà Lý chuyển  sang vương triều Nhà Trần.

 

  Trên quan điểm huyết thống để xem xét, họ Dương làm vua từ đời Lý Thần Tông đến đời Lý Huệ Tông (1116 – 1224 ). Trong 4 đời vua, huyết thống họ Dương đã truyền từ đời trước xuống đời sau. Điều quan trọng hơn cả là con cháu họ Dương được học hành trên nền tảng giáo dục, nền tảng đạo đức cao nhất của xã hội lúc bấy giờ. Với gốc rễ ấy, với truyền thống của tiên tổ, với lòng trung quân, ái quốc của người họ Dương đã tạo thành văn hóa họ Dương Việt Nam. Văn hóa họ Dương Việt Nam đã tồn tại, phát triển liên tục hàng ngàn đời cho đến ngày nay. Hiện giờ, con cháu họ Dương ở mọi miền trên đất nước Việt Nam và ở ngoài nước đã, đang tham gia tích cực vào công cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Con cháu họ Dương, dù là ai, làm gì và ở đâu, đã mang huyết thống họ Dương Việt Nam hãy tự nguyện liên kết lại thành một khối đoàn kết của anh em ruột thịt (“Không phân biệt quốc tịch, tôn giáo, giới tính, tuổi tác” – Điều lệ), giúp đỡ, hỗ trợ nhau trong sản xuất, trong học tập, trong cuộc sống thường ngày để vượt qua khó khăn và vươn lên trong cuộc sống; tiếp tục xây dựng, duy trì và khẳng định  nền văn hóa tốt đẹp của dòng họ Dương Việt Nam trong lòng dân tộc Việt Nam yêu dấu của chúng ta.

 

 Ghi chú: Bài viết sử dụng tư liệu Sử ký toàn thư, Gia phả, tư liệu của đồng nghiệp.

 

Nhà giáo-Nhà báo: Dương Sơn Thạc