Người giữ và truyền “hồn then” xứ Lạng trên quê hương Sông Hinh

         Rời xứ Lạng thân thương – cái nôi của làn điệu then Tày, Nùng… nổi tiếng, vợ chồng ông Dương Công Lữu (SN 1945) và bà Dương Thị Ngân (SN 1953) vào huyện miền núi Sông Hinh định cư, lập nghiệp từ năm 1994. Hơn 20 năm rời xa quê hương nhưng làn điệu then, tiếng đàn tính vẫn được gia đình ông lưu giữ và giới thiệu trên vùng đất mới Sông Hinh.

         Với vợ chồng ông Dương Công Lữu và bà Dương Thị Ngân ở xã Ea Ly, then là một món ăn tinh thần không thể thiếu trong cuộc sống của gia đình ông bà. Rời xa quê hương, điệu then lại càng trở nên quý hơn bao giờ hết! Theo ông Lữu, lúc còn làm Chi hội trưởng Hội Người cao tuổi thôn Tân Yên, ông cùng mọi người tham gia các hoạt động văn hóa văn nghệ trong hội người cao tuổi, từ hát chèo, quan họ cho đến hát các bài nhạc cách mạng… Nhưng rồi giữa rất nhiều thể loại nghệ thuật đó, ông lại chọn then là bản sắc văn hóa truyền thống của dân tộc mình để giới thiệu đến mọi người.

         Ý tưởng thành lập Câu lạc bộ (CLB) Hát then Hội Người cao tuổi xã Ea Ly bắt đầu từ đó. Ban đầu, CLB chỉ có 3 người tự tập đàn và hát với nhau, sau này dần được nhiều người biết đến và tham gia sinh hoạt. Năm 2013, CLB Hát then Hội Người cao tuổi xã Ea Ly được thành lập với 12 thành viên do ông Dương Công Lữu làm chủ nhiệm, trực thuộc Hội VH-NT huyện Sông Hinh. Đây là một bước chuyển mình, giúp làn điệu then được giới thiệu rộng rãi hơn trong công chúng. Người Tày và người Nùng ở Ea Ly có cơ hội bảo tồn nét văn hóa truyền thống đặc sắc này.

         Ông Lữu bộc bạch: “Lúc mới thành lập, CLB hoạt động khó khăn lắm. Tuy là làn điệu dân ca rất quen thuộc với người Tày chúng tôi, nhưng ở vùng đất mới Sông Hinh thì không phải ai cũng hiểu về then”. Nhưng rồi tình yêu với then đã giúp họ vượt qua khó khăn. Với sự giúp sức rất nhiệt tình từ vợ là bà Dương Thị Ngân, đồng thời cũng là phó chủ nhiệm CLB, những buổi tập đàn, tập hát ngày một dày hơn. Trang phục, phụ kiện biểu diễn hát then cho đến cây đàn tính đều do mỗi người tự trang bị, dù kinh tế gia đình nhiều người còn khó khăn. Bà Ngân cho biết: “Bản thân vợ chồng tôi cũng như các thành viên trong CLB, ai cũng mong muốn giữ gìn được bản sắc dân tộc mình. Bây giờ hay sau này cũng vậy, tôi đều muốn truyền dạy lại cho con cháu của mình và những người có lòng đam mê với làn điệu then”.

         Tính đến nay, CLB Hát then Hội Người cao tuổi xã Ea Ly đã tham gia biểu diễn ở rất nhiều liên hoan, hội diễn của xã, huyện, tỉnh như: Ngày hội Đại đoàn kết, các dịp lễ tết tuyên truyền ca ngợi quê hương đổi mới, ca ngợi Đảng và Bác Hồ kính yêu; biểu diễn phục vụ lễ kỷ niệm 30 năm thành lập huyện Sông Hinh… Mỗi khi có dịp đi biểu diễn phục vụ người dân, vợ chồng ông lại thông báo đến các hội viên, tranh thủ thời gian rảnh rỗi, tập thật thuần thục để mang đến những tiết mục mang đậm bản sắc quê hương mình. 

         Theo bà Phan Thị Xây, thành viên CLB Hát then Hội Người cao tuổi xã Ea Ly, mỗi khi có dịp được mời giao lưu hay biểu diễn, ông Lữu thông tin rất kịp thời đến các thành viên, thường xuyên nhắc nhở mọi người tham gia tập luyện đầy đủ, đúng giờ để không ảnh hưởng tới công việc chung. Bà Xây cho biết thêm: Vợ chồng ông Lữu còn sáng tác lời để cho mọi người hát. Rồi bà hát: “Hôm nay người cao tuổi mừng xuân/ Nay xin có mấy vần cầu nguyện/ Cầu mùa và cầu lộc cầu may/ Cầu mọi lứa tuổi đầy mạnh khỏe ơi/ Cầu cho các cháu trẻ trò ngoan/ Cầu thanh niên sẵn sàng sung sức/ Là cánh tay đắc lực Đảng ta/ Cầu cho lớp tuổi già vui vẻ ơi/ Sống vui và sống khỏe làm gương”. Đó là những lời then trong bài Mừng xuân cầu mùa cầu lộc do chính ông Lữu sáng tác. 

         Những bài then do ông sáng tác hay những đĩa nhạc then được gia đình ông giữ gìn rất cẩn thận, khi có người hỏi, vợ chồng ông lại hồ hởi đem ra giới thiệu. Vợ chồng ông chỉ từng làn điệu, từng cách hát, cách đàn và nhịp tay đung đưa theo bài hát. Từng cử chỉ ánh mắt đều ánh lên một niềm đam mê mãnh liệt dành riêng cho then đi cùng với mong muốn lưu truyền tinh hoa văn hóa dân tộc mình. 

         Ông Phan Thanh Quyền, Chủ tịch Hội VH-NT huyện Sông Hinh, cho biết: “Hát then của người Tày góp phần, tạo nên một bức tranh muôn màu rực rỡ, một nét đẹp riêng của huyện Sông Hinh. Chính nhờ có những người tâm huyết với then như ông Lữu, bà Ngân trong việc ý thức giữ gìn văn hóa truyền thống dân tộc mình, làm cho hoạt động của CLB hát then ngày càng sôi nổi, góp phần gìn giữ “hồn then” trên đất Phú Yên.

 Anh Đào