Về làng sản xuất quạt giấy Chàng Sơn

       Làng quạt giấy Chàng Sơn vốn là một làng nghề truyền thống nổi tiếng nhất nhì của tỉnh Hà Tây cũ, nay thuộc xã Chàng Sơn, huyện Thạch Thất, Hà Nội. Từ thế kỷ XIX, quạt Chàng Sơn đã nổi tiếng trong và ngoài nước. Người Pháp đã từng nhiều lần mang quạt làng này vượt đại dương xa xôi sang Paris triển lãm. Qua bao thăng trầm của cuộc sống với sự ra đời của nhiều phương tiện làm mát khác nhưng sản phẩm của làng nghề này vẫn tiếp tục tồn tại và phát triển. 

Anh Dương Văn Đoàn cẩn thận gấp từng nếp vải làm quạt.

        Ở Chàng Sơn, người ta làm ra được nhiều loại quạt phục vụ cho nhiều đối tượng khách hàng khác nhau. Từ những quạt giấy được sản xuất đại trà có giá 500/chiếc, quạt biểu diễn 20.000/chiếc đến những loại quạt tinh xảo hơn như quạt thư pháp, quạt trang trí có giá cả trăm triệu. Nhưng tất cả đều được sản xuất công phu tỉ mỉ từng công đoạn từ chọn tre, pha nan, vót nhẵn, xử lý hóa chất, gập giấy, gián giấy hoặc vải, lụa rồi đem hong khô… để có được những sản phẩm đẹp mắt và đảm bảo chất lượng. Riêng đối với quạt thư pháp và quạt trang trí thì còn một công đoạn vô cùng quan trọng là vẽ tranh, viết chữ. Những người có thể làm được loại quạt này ở Chàng Sơn không nhiều bởi muốn có một sản phẩm đẹp phải có hoa tay, cẩn thận với sự nhiệt huyết của tấm lòng người họa sĩ. 

        Anh Dương Văn Đoàn là một nghệ nhân làm quạt đẹp có tiếng khắp vùng. Ngay từ thời xa xưa, quạt của gia đình đã được lựa chọn để làm quà tặng cho khách nước ngoài đến Việt Nam dự hội nghị, xuất khẩu sang nước ngoài hàng chục vạn chiếc mỗi năm. Gia đình anh chỉ sản xuất các sản phẩm cao cấp được khách đặt trước hơn 1 tháng với yêu cầu khác nhau về mức độ chi tiết, màu sắc, kiểu tranh, nét chữ… Mỗi chiếc quạt trang trí được vẽ tranh bằng sơn dầu trên vải toan do chính nghệ nhân Dương Văn Đoàn thực hiện cả tháng có giá từ 1,5 triệu đến hơn 100 triệu. Đặc biệt là chiếc quạt lập kỷ lục lớn nhất Việt Nam, dài 9m, cao 4,5m, vẽ tranh chợ quê Hà Nội theo mẫu tranh phố Hàng Trống trưng bày tại Lễ hội phố hoa Tết và Festival làng nghề truyền thống tổ chức tại Huế tháng 6/2009 được bố anh Đoàn là cụ Dương Văn Mơ thực hiện đã góp phần nâng cao uy tín và vị thế của quạt Chàng Sơn trên thị trường.

Mỗi chiếc quạt biểu diễn có giá 20.000.

      Trước đây, người ta chỉ coi nghề làm quạt là nghề phụ lúc nông nhàn với thu nhập thấp nhưng hiện nay ở Chàng Sơn người người làm quạt, nhà nhà làm quạt. Nhiều gia đình sống chủ yếu bằng nghề này với hàng chục công nhân làm việc liên tục, mỗi ngày xuất ra thị trường cả vạn chiếc như nhà chị Phí Thị Loan. Theo chị Loan “Nghề này mất nhiều công đoạn, nhà tôi làm quạt để sử dụng nên người già, trẻ em đều làm được, tiền công sẽ được tính theo sản phẩm”. Mỗi xưởng sản xuất quạt giấy thường như nhà chị Loan, thu nhập mỗi tháng được trên 10 triệu đồng. Nhiều gia đình của địa phương có thể mua được xe, nuôi con đại học nhờ vào nghề mà ông cha truyền lại.

      Tuy đời sống đã phát triển với nhiều phương tiện làm mát tiện lợi như điều hòa, quạt gió… nhưng quạt truyền thống Chàng Sơn vẫn được ưa chuộng trong và nhiều nước trên thế giới như Pháp, Nhật… Không chỉ làm mát, làm quà tặng, trang trí mà quạt giấy còn là một phương tiện quảng cáo mang lại hiệu quả cao của nhiều doanh nghiệp lớn.

      Hàng năm, người dân ở các nơi khác cũng đến đây học việc và phát triển nghề làm quạt ở nhiều địa phương. Đây là một tín hiệu tốt trong việc giữ gìn, phát huy truyền thống một làng nghề lâu đời. Đồng thời góp phần quảng bá văn hóa Việt với bạn bè trong nước và quốc tế.

Dương Ngọc Bích sưu tầm Báo Hà Nội mới