Nhà văn, nhà báo, liệt sĩ Dương Thị Xuân Quý Mãi mãi là tấm gương cho thế hệ sau

 55 năm ngày mất của Dương Thị Xuân Quý: Mãi mãi là tấm gương cho thế hệ sau

Ngày 8/3/2024, buổi họp mặt tưởng niệm 55 năm ngày nhà văn, nhà báo, liệt sĩ Dương Thị Xuân Quý qua đời đã được tạp chí Văn hiến Việt Nam và Ban liên lạc đồng đội khu 5 tổ chức tại Hà Nội. 

Nhà văn, nhà báo, liệt sĩ Dương Thị Xuân Quý (1941-1969) (Ảnh: Bảo tàng Hà Nội)

Tham dự chương trình có nhà thơ Bùi Minh Quốc – chồng của Dương Thị Xuân Quý; nhà văn – PGS.TS Nguyễn Thế Kỷ, Chủ tịch Hội đồng Lý luận phê bình Văn học nghệ thuật Trung ương; nhà thơ Nguyễn Quang Thiều – Chủ tịch Hội Nhà văn Việt Nam; nhà báo Nguyễn Thế Khoa – Tổng Biên tập tạp chí Văn hiến Việt Nam, cùng nhiều văn nghệ sĩ là bạn hữu của gia đình Dương Thị Xuân Quý và yêu mến nhà thơ như NSND Thúy Mùi, nhà phê bình văn học Phạm Xuân Nguyên…

Tại buổi họp mặt tưởng niệm, người thân và bạn hữu của gia đình Dương Thị Xuân Quý đã cùng chia sẻ nhiều kỷ niệm, cảm xúc về nữ nhà thơ.

Nhà thơ Bùi Minh Quốc: Đôi mắt của Quý luôn dõi theo tôi từng bước đi trong cuộc đời

“Anh sẽ sống đẹp những ngày em chưa kịp sống/Sẽ yêu trọn những gì em chưa kịp yêu”, đó là những câu trong “Bài thơ về hạnh phúc” tôi viết tặng Xuân Quý sau ngày Quý hy sinh. Tôi nguyện từng ngày, từng phút một sống đúng với lời nguyện thề ấy: Sống đẹp, ngày ngày sống đẹp, trọn đời sống đẹp. Xuân Quý đã trọn đời thanh thản lương tâm, vì nhân dân quên mình, vì nhân dân hy sinh.

Nhà thơ Bùi Minh Quốc

Tôi cảm thấy đôi mắt của Quý luôn dõi theo tôi từng bước đi trong cuộc đời. Từng phút đời, mỗi ngày đời, từng phút sống, mỗi ngày sống, làm sao giữ trọn sự thanh thản lương tâm, đúng như lời của Paven mà tôi và Quý từ thời trẻ đã luôn giữ trong tim mình: “Phải sống sao cho khỏi xót xa ân hận vì những năm tháng đã sống hoài sống phí, cho khỏi hổ thẹn vì dĩ vãng ti tiện và hèn đớn của mình để khi nhắm mắt xuôi tay có thể nói rằng: Tất cả đời ta, tất cả sức ta, ta đã hiến dâng cho sự nghiệp cao đẹp nhất trên đời, sự nghiệp đấu tranh giải phóng loài người”

Nhà văn, PGS.TS Nguyễn Thế Kỷ: Chị Dương Thị Xuân Quý xứng đáng được trao Giải thưởng Hồ Chí Minh

Tôi kém chị Xuân Quý xấp xỉ 20 tuổi, khi tôi vào đại học thì chiến tranh đã kết thúc, những trang văn của chị đã truyền cho chúng tôi cảm xúc với đất nước, với văn học, với những năm tháng hào hùng của dân tộc, với những người liệt sĩ đã hi sinh về đất nước. Nhà báo, nhà văn Dương Thị Xuân Quý mãi mãi là một tấm gương đẹp đẽ cho các thế hệ sau. Những tác phẩm chị để lại cho đời đều là những báu vật không chỉ đối với giới văn nghệ sĩ mà còn với bạn đọc.

Nhà thơ Bùi Minh Quốc có viết: “Thôi em nằm lại/Với đất lành Duy Xuyên/Trên mồ em có mùa xuân ở mãi/Trời chiến trường vẫn một sắc xanh nguyên”. Tôi nghĩ, mùa xuân chị để lại chính là niềm tự hào, là lòng biết ơn, là tấm gương dành cho chúng ta. Chị không chỉ để lại tác phẩm mà cao hơn là đức hy sinh. Khi con chị mới chỉ 16 tháng tuổi, chị đã gửi con cho người thân để vào chiến trường, sự hy sinh đó lớn biết bao nhiêu. Khi chị đã dũng cảm như vậy, chúng ta không có ngôn từ nào có thể diễn tả hết được.

PGS.TS Nguyễn Thế Kỷ

Nhà báo, nhà văn Nguyễn Thế Khoa từng đề cập tới việc mong nhà văn, nhà báo Dương Thị Xuân Quý nhận danh hiệu Anh hùng lực lượng vũ trang nhân dân. Tôi nghĩ đề xuất này vô cùng chính đáng và cấp thiết. Tôi cũng nghĩ, Giải thưởng Hồ Chí Minh trong lĩnh vực văn học nghệ thuật trao cho chị Dương Thị Xuân Quý cũng hoàn toàn xứng đáng.

Người làm văn nghệ, có lẽ cống hiến lớn nhất là để lại những tác phẩm giá trị, nâng cao giá trị con người lên, tình yêu đất nước với quê hương. Người lấy cả tính mạng của mình để hiến dâng, tôi nghĩ không có gì bằng được.

Nhà thơ Nguyễn Quang Thiều: Chị Xuân Quý đã sống cuộc đời thanh thản với sự yêu thương chân thực dành cho đất nước

Tôi đã đến trước phần mộ của chị Xuân Quý ở Duy Xuyên (Quảng Nam) dâng hương và nói với chị rất nhiều điều. Lúc đó xung quanh phần mộ của chị là những cánh đồng ngô bát ngát, gió thổi qua đó và lá ngô vang lên như vọng tận chân trời. Tôi cảm giác như linh hồn nhà văn Dương Thị Xuân Quý đang hiện lên, đang nói với tôi qua gió điều gì đó mà chúng tôi chưa nghĩ tới, chưa làm được.

Nhà thơ Nguyễn Quang Thiều

Những người đã đi qua cuộc chiến tranh, đã chiến đấu, đã không nghĩ gì tới bản thân mình – Cho tới tận bây giờ, cho dù đời sống thế nào, những người như họ có thể kiêu hãnh vì những ngày mình đã sống. Dù chúng ta có văn minh, giàu có bao nhiêu, chúng ta vẫn cần biết ơn họ.

Tôi vô cùng xúc động khi về trước phần mộ nhà văn Dương Thị Xuân Quý và đọc những câu thơ của nhà thơ Bùi Minh Quốc vang lên ở đó. Tôi nghĩ hai người có đó sự kiêu hãnh, có quyền tự hào rằng họ đã sống một cuộc đời thanh thản nhất, với sự yêu thương chân thực nhất dành cho đất nước này. Cho dù sau này mọi thứ có thể thay đổi, không ai có quyền đánh tráo những giá trị mà họ mang lại, không ai có quyền phủ nhận điều đó. Những người có lương tri sẽ mãi mãi biết ơn và ghi sâu vào trong tâm hồn mình.

Nhà báo Nguyễn Thế Khoa: “Nhật ký chiến trường” của Dương Thị Xuân Quý là một trong những tác phẩm thật nhất, người nhất, đáng đọc nhất

Như một số tài năng lớn của văn chương nước nhà Hàn Mạc Tử, Lê Anh Xuân…, cuộc đời Dương Thị Xuân Quý cũng kết thúc quá trẻ, khi chưa tới 28 tuổi. Nhưng thật may mắn, chị đã kịp để lại cho chúng ta những tác phẩm xứng đáng với tài năng, khát vọng, ý chí và sự hy sinh phi thường của mình.

Nhà báo Nguyễn Thế Khoa

Đặc biệt, không thể không xem “Nhật ký chiến trường” của Dương Thị Xuân Quý là một tác phẩm lớn của văn học chiến tranh Việt Nam. Tác phẩm văn học phi hư cấu chỉ chưa đến 200 trang in này dồn nén trong nó một dung lượng hiện thực, một nguồn năng lượng tinh thần to lớn, đầy sức bùng nổ. Tất cả những gì mà Dương Thị Xuân Quý đã ghi lại trong đó đều là sự thật, cả hiện thực dữ dội, nghiệt ngã của chiến tranh, sự bất diệt của tình yêu, tình mẫu tử, sự hy sinh của mỗi cá nhân, lòng dũng cảm và sự đớn hèn, người trung thực và kẻ giả trá, khát vọng giải phóng thống nhất của cả dân tộc cũng như khát vọng của một nhà văn muốn thoát khỏi tù ngục của những quan niệm ấu trĩ, hẹp hòi, nông cạn, cứng nhắc để được tự do viết nên những trang viết chân thật nhất về cuộc chiến đấu anh hùng của đất nước, của nhân dân.

Đối với tôi, “Nhật ký chiến trường” của Dương Thị Xuân Quý là một trong những tác phẩm thật nhất, người nhất, đáng đọc nhất, gây xúc động mạnh mẽ nhất về cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước vĩ đại. Đây cần được thực sự coi là “tác phẩm đặc biệt xuất sắc, phục vụ đắc lực cho sự nghiệp bảo vệ và xây dựng tổ quốc”.

Sau tưởng niệm, ban tổ chức ra mắt sách của đồng đội nhà văn Dương Thị Xuân Quý tại chiến trường khu 5. Ảnh: Bình Thanh

Trong khuôn khổ chương trình tưởng niệm nhà văn – liệt sĩ Dương Thị Xuân Quý, Ban tổ chức còn ra mắt 2 cuốn sách do NXB Hội Nhà văn phát hành: Tập thơ “Mẹ Việt Nam” của Bùi Minh Quốc và tiểu thuyết “Hà Nội mùa nắng hanh vàng” của Nguyễn Thanh Tùng.

Nhà văn Dương Thị Xuân Quý sinh ngày 19/4/1941 tại Hà Nội. Từ năm 1961 đến năm 1968, bà là phóng viên báo Phụ nữ Việt Nam. Tháng 4/1968, bà đặt chân tới chiến trường miền Nam sau 3 năm viết đơn xung phong ra mặt trận. Gần 1 năm sau, vào đêm 8/3/1969, bà hy sinh tại thôn Thi Thại, xã Xuyên Tân (nay là Duy Thành), huyện Duy Xuyên, tỉnh Quảng Nam, sau một trận càn ác liệt.

Vĩnh biệt cuộc đời ở tuổi 28, nhà báo, liệt sĩ Dương Thị Xuân Quý kịp để lại cho đời một số tác phẩm chính như “Về làng” (truyện ngắn – 1960), “Chỗ đứng” (tập truyện ngắn – 1968), “Hoa rừng” (gồm các truyện ngắn, bút ký)… Năm 2007, bà được truy tặng Giải thưởng Nhà nước về văn học nghệ thuật.

Theo phunuvietnam.vn