Vua Minh Mạng với đức tổ trạng nguyên Đào Sư Tích

         Trong sơ đồ tộc hệ được giới thiệu tại Lễ hội mùa xuân Họ Dương năm 2015, ở đoạn nói về Đức vua Minh Mạng, tôi có cước chú rằng: Nhớ về công đức tổ tiên ngày 1 – 5 năm Đinh Hợi (1827) vua Minh Mạng chi tiền cho tu sửa miếu thờ và ban sắc chỉ cho trấn Nam Định, đứng đầu là trấn quan Phan Huy Vịnh tổ chức tế tổ Đào Sư Tích theo nghi thức Quốc gia.

         Ngày 5 – 5 năm Đinh Hợi tiến hành Đại lễ, đích thân Phan Huy Vịnh làm chủ tế. Thông tin này được nhiều người chú ý.

         Để đáp ứng yêu cầu của đông đảo bà con, xin thông qua bản tin của Họ Dương Việt Nam, tôi chuyển tới bà con 3 tư liệu có liên quan đến sự kiên nói trên, gồm:

         – Một là: Nguyên văn sắc chỉ của vua Minh Mạng.

         – Hai là: Bài văn tế của Trấn quan Phan Huy Vịnh.

         – Ba là: Bài thơ của cụ Đồ Huy Uyển viết về sự kiện này. Bài thơ nhan đề, “Quá nhị án, Đào công miếu nhân thi” nghĩa là bài thơ sáng tác nhân dịp đến thăm miếu thờ hai vị tướng công họ Đào. Tức là Hoàng giáp tiến sĩ Đào Toàn Bân là cha của Trạng nguyên Đào Sư Tích.

         Ba tư liệu này chúng tôi đang lưu giữ bao gồm cả phần chữ Hán, phiên âm và dịch nghĩa. Trong khuôn khổ bài viết này, chúng tôi xin giới thiệu một phần nội dung các tài liệu đó.

         1. Sắc chỉ của Vua Minh Mạng năm 1827

         Dịch nghĩa

         Sắc cho trấn quan, trấn Nam Định Phan Huy Vịnh biết: Vĩ tại bản hạt xã Cổ Lễ, huyện Nam Chân có ngôi miếu thờ Đào trạng nguyên. Thời Trần xưa người đã dựng nên nền văn nền đức công lao của người được ghi tạc trên bia đá rõ ràng. Đến thời hậu Lê các võ công tuân theo Binh pháp của người đã lập được nhiều chiến công kỳ diệu sử sách còn ghi mãi.

         Nay nhân dịp Trẫm ra miền Bắc kiểm tra, thường nói việc chính trị phải lấy Nhân làm cốt yếu, nên muốn nêu cao việc nghĩa, học tiên vương mở lễ tế phúc thần. Vậy sở tại chuẩn bị đủ lễ nghi, tập trung tới nơi chính miếu, thay Trẫm tổ chức tế lễ một tuần theo nghi thức quốc gia. Từ đầu đến cuối phải thật nghiêm túc, nếu để sơ xuất sẽ bị xử theo hình phạt.

         Y lệnh thi hành!

         Ngày 1 tháng 5 niên hiệu Minh Mạng thứ 8 (1827).

         2. Bài văn tế của trấn quan Nam Định Phan Huy Vịnh (do ông Dương Văn Vượng dịch nghĩa)

         Dịch nghĩa

         Kính trông tôn thần! Người là tinh hoa của núi sông, vốn có lòng, nhân đức mênh mông. Vâng mệnh cửu trùng soi xét việc đời khuất khúc, vốn tâm từ ái dựng nên cương kỷ triều đình.

         Năm Long Khánh ánh sao đẩu huy hoàng ⁽¹⁾ tiếng thơm lừng lẫy, vang rộng như biển khắp mọi làng. Năm Kiến Tân Tử vi đen tối ⁽²⁾ nhớ quê hương Cổ Lễ lại tìm về. Thời ấy nhiều phương, dân đã được an khang, do người có hùng tâm thực sự. Tới nay mọi hương ấp bỗng gặp thiên tai ⁽³⁾. Vậy nay thần tuân theo Đế mệnh, chắc là mở mang được văn minh cho vạn thuở, tất sẽ cổ động được lòng vũ dũng tại ngàn làng.

         Nay nhân buổi tiết Hạ, tôi vâng ý Thánh hoàng, bày đặt lễ thường trong tự sở. Xin tuyên đọc chiếu chỉ giữa sân đình. Cứ xin xét rõ, quyết giải trừ cho hết mọi tai ương, nhờ bóng sáng của Tôn thần tỏa khắp để lớn nhỏ hưởng các điều may mắn ⁽⁴⁾.

          Thực lòng bày tỏ cậy nhờ sự khoan nhân chính trực vun trồng của Thần hết sức vậy.

          Kính cẩn bày lời xin thần chứng giám!

         Ngày 5 tháng 5 năm Đinh Hợi niên hiệu Minh Mạng thứ 8 (1827) trấn quan, trấn Nam Định tiến sỹ Phan Huy Vịnh làm chủ tế tại đền thờ quan Đại hành Khiển, Trạng nguyên Đào Sư Tích ở Cổ Lễ Nam Chân.

         Chú thích:

⁽¹⁾ Nói việc quan Trạng thi đỗ nổi tiếng khoa thi Giáp dần, Long Khánh thứ 2. Người đời ngưỡng vọng như trông sao đẩu để tìm phương hướng.

⁽²⁾ Toàn câu nêu việc vua kiến tân bị Hồ Qúy Ly ám hại. Tử vi: Chỉ ngôi vua.

⁽³⁾ Nói nạn đói ở Sơn Nam Nam Định, giặc dã nổi lên khắp nơi ngăn sông cấm chợ, thu tiền mãi lộ ức hiếp dân lành.

⁽⁴⁾ Lời văn cầu Phúc Thần phù hộ cho dân được tai qua nạn khỏi.

         3. Bài thơ của Đỗ Huy Uyển (Đây là đầu đề của bài thơ)

Phiên âm:

Qúa nhị đào công miếu nhân thi

Minh Mạng niên gian Đế Bắc tuần

Ban Tiền tu Miếu Lệ hương nhân

Nhược vô học đạo Thùy Vi biện

Tà chính an năng tự khải phân

Tang hải hàn tâm bất viễn tâm

Hóa nhi đa hỷ cổ nhi câm

Tích thời bổ mán anh hùng lệ

Tiền lộ dân gian lịch thụ truân.

         Bài thơ nói trên quan trọng nhất là hai câu đầu: “Minh Mạng niên gian Đế Bắc Tuần – Ban Tiền tu miếu lệ hương nhân” nghĩa là: Vào dịp giữa năm, vua Minh Mạng ra kiểm tra ngoài miền Bắc, Người đã ban tiền tu sửa miếu thờ và định ra lệ lễ tế Trạng nguyên Đào Sư Tích.

Nam Định ngày 24 tháng 1 năm 2015

Dương Văn Tất